Η Πολυζωγοπούλου Θεανώ, Ψυχολόγος με έδρα την Αθήνα αναλύει την ορθορεξία.
Ο όρος “ορθορεξία”, χρησιμοποιήθηκε Steven Bratman,στα 1996, για να περιγράψει την υπερβολική εμμονή με την υγιεινή διατροφή, η οποία όμως, δεν είχε στόχο το λεπτό σώμα ή την απώλεια βάρους. Αν και δεν αναγνωρίζεται ακόμα από το DSM-5 ως διατροφική διαταραχή, όπως η νευρογενής Βουλιμία ή η Ανορεξία, έχει όλα τα χαρακτηριστικά της διατροφικής διαταραχής. Η Ορθορεξία χαρακτηρίζεται από την εμμονική ενασχόληση με την «καθαρότητα» και το «υγιεινό» προφίλ των τροφών που καταναλώνει το άτομο. Είναι κάτι διαφορετικό από μια υγιεινή διατροφή. Είναι μια ύπουλη κατάσταση, που ενώ μοιάζει με μια συμπεριφορά φροντίδας προς τον εαυτό, είναι στην ουσία ένα καταναγκαστικό μοντέλο διατροφικής συμπεριφοράς, που υπονομεύει την ευεξία κι ομαλή καθημερινότητα. Μπορεί δε να αποβεί κι επικίνδυνη για την υγεία, λόγω της υπερβολής και της μεγάλης στέρησης συγκεκριμένων διατροφικών στοιχείων.
Η μόδα που θέλει την άψογη-γυμνασμένη εικόνα του σώματος, με πολλή άσκηση και υγιεινή διατροφή, καθώς και η ίδια η βιομηχανία ευεξίας που υπαγορεύει νέες «ανάγκες» για όμορφο και υγιές σώμα, υποβάλλουν και διογκώνουν την εμμονή αυτή. Προϊόντα χωρίς γλουτένη, χωρίς ζάχαρη, χωρίς λακτόζη, με χαμηλές θερμίδες, με στέβια, με σόγια, με παράξενους θαυματουργούς μύκητες, σπόροι σιτηρών που τους περιβάλλουν ιστορίες συνωμοσίας για κακόβουλα σχέδια που σκοπό έχουν την κυριαρχία του κόσμου, κυνήγι των «αγνών», «καθαρών» τροφών, ένα πανηγύρι από το οποίο θησαυρίζουν, μεταξύ άλλων, και πολλοί απατεώνες, που ονομάζουν καθ’ όλα συνηθισμένα προϊόντα ως «ειδικής καλλιέργειας» κλπ. Και μέσα σ’ αυτόν τον καταιγισμό των «αναγκών», άνθρωποι, που με τεράστια εμμονή ασχολούνται με το να βρουν τις απολύτως υγιεινές, καθαρές, παλαιού τύπου τροφές, να τις μαγειρέψουν με τον κατάλληλο τρόπο, να τις καταναλώσουν με τα κατάλληλα συνοδευτικά, νερά, χυμούς, αφεψήματα, σε κατάλληλη ώρα κλπ.
Εν ολίγοις, ο περισσότερος χρόνος τους κι η σκέψη τους, περιστρέφονται γύρω από τη διατροφή τους και τη σωματική τους ευεξία. Πολλές φορές, όλο αυτό το παρουσιάζουν και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εισπράττοντας «πολύτιμα» για την αυτοεκτίμησή τους likes ή επαινετικά σχόλια. Φωτογραφίες του φαγητού, αναζήτηση σημείων πώλησης των «καθαρών» τροφών, selfies την ώρα της άσκησης στο γυμναστήριο. Απελπισμένο κυνήγι για μια αυτοεκτίμηση που χτίζεται μέσα από την υπερβολική ενασχόληση με την τροφή και το σώμα. Η ζωή χτίζεται γύρω από αυτόν τον έλεγχο, και σταδιακά οι κοινωνικές σχέσεις υποχωρούν, οι έξοδοι γίνονται όλο και πιο συγκεκριμένου τύπου, οι περιορισμοί και οι καταναγκασμοί γίνονται ατελείωτοι, γιατί πρέπει να τραφούν με συγκεκριμένες τροφές που πωλούνται ή σερβίρονται σε συγκεκριμένα μέρη, φυσικά σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας. Όταν δε παρεκκλίνουν από το διατροφικό τους πρόγραμμα, νιώθουν μεγάλο άγχος κι ενοχές.
Όλη αυτή η φαινομενικά υγιεινή επιλογή, δεν είναι παρά ένας ακόμη τρόπος καταναγκαστικού ελέγχου του εαυτού, με πρόσχημα την υγεία και την ευεξία αυτή τη φορά. Λόγω αυτού του προσωπείου, είναι και δύσκολο να ταυτοποιηθεί αυτή η συμπεριφορά ως παθολογική. Παρ’ όλα αυτά, κάτω από αυτή την επιφανειακά φροντιστική για τον εαυτό στάση, κρύβεται καλά, γι ακόμα μια φορά, το χαμηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης κι αποδοχής του εαυτού, η μεγάλη ανασφάλεια κι ο φόβος εγκατάλειψης που νιώθει το άτομο και η αρνητική εικόνα για τον εαυτό. Με το να ξοδεύει ατελείωτο χρόνο κι ενέργεια προσπαθώντας να ελέγξει τη διατροφή του και την ποιότητά της, αποφεύγει να αντιμετωπίσει την αγωνία, την ανασφάλεια και το εσωτερικό συναισθηματικό έλλειμμα που βιώνει. Η απώλεια του συναισθηματικού ελέγχου και ο φόβος, καλύπτονται κι εκτονώνονται στο χωρίς τέλος κυνήγι της διατροφικής τελειότητας. Με πρόσχημα την υγεία, την ευεξία η ακόμα και την πνευματικότητα (πολλές φορές η συμπεριφορά αυτή επενδύεται με θρησκευτικό ή πνευματικό μανδύα).
Η καθήλωση στις διάφορες στερήσεις που οι ορθορεξικοί επιβάλλουν στον εαυτό τους, μπορεί στο τέλος να καταλήξει σε ανθυγιεινή διατροφική συμπεριφορά. Πιο προφανής όμως, είναι η έκπτωση της ποιότητας της κοινωνικής ζωής τους, καθώς όλη στους η ενέργεια περιστρέφεται γύρω από το σχεδιασμό της τροφής τους, οι συζητήσεις τους αφορούν το συγκεκριμένο θέμα, και φτάνουν να θεωρούν τους εαυτούς τους ξεχωριστούς κι ανώτερους από τους άλλους ανθρώπους που δεν ακολουθούν το συγκεκριμένο μοντέλο διατροφής. Καταλήγουν να νιώθουν μοναξιά, κι αυτό τους βάζει σε ακόμα μεγαλύτερη εμμονή με τον έλεγχο της τροφής τους, ενισχύοντας το φαύλο κύκλο της αυτοαπόρριψης κι απέλπιδος προσπάθειας για ανάκτηση του ελέγχου μέσα από τη διατροφή.